Project 'geharmoniseerde sociale statuten - afgeleide rechten' (GSS)

Algemene informatie

Een afgeleid recht (ook aanvullend recht genoemd) is een recht op één of ander voordeel binnen of buiten de sociale zekerheid dat een natuurlijke persoon (of zijn rechthebbenden) kan (kunnen) genieten omwille van het socialezekerheidsstatuut van die natuurlijke persoon (of van zijn rechthebbenden).

GSS is een omvangrijk project dat door de regering aan de KSZ werd toevertrouwd 

De overheid wil vermijden dat de burgers in het algemeen en de personen in een precaire situatie in het bijzonder door gebrek aan informatie hun rechten niet zouden laten gelden. De bedoeling is dat de betrokkenen het voordeel kunnen genieten zonder dat er administratieve formaliteiten moeten worden vervuld.

Er worden drie doelstellingen vooropgesteld door de regering:

• een correcte en volledige dekking van de rechthebbenden door het bevorderen van de automatische toekenning van rechten in plaats van toekenning op uitdrukkelijke vraag van de verzekerde
• een vermindering van het aantal gebruikte statuten en de complexiteit ervan en een harmonisering van de toekenningsvoorwaarden
• een administratieve vereenvoudiging: minder administratieve formaliteiten, minder papieren attesten

Op businessvlak bestaat het project GSS uit twee luiken:

• enerzijds de toegang tot de sociale statuten vergemakkelijken
• anderzijds de toekenningsvoorwaarden van de rechten harmoniseren

Er bestaan reeds sinds geruime tijd elektronische stromen voor het opzoeken van de informatie die noodzakelijk is voor de toekenning van het afgeleide recht. Deze stromen laten toe de administratieve formaliteiten voor de rechthebbenden te vereenvoudigen. De gegevens worden ofwel bij de authentieke bron geraadpleegd, ofwel op eigen initiatief door de authentieke bronnen meegedeeld aan de klant (via de KSZ).
Sommige toekennende instanties gaan nog een stap verder door de afgeleide rechten automatisch toe te kennen, waarbij de rechthebbende geen uitdrukkelijke aanvraag moet indienen of bewijsdocumenten moet voorleggen. Dit is onder meer het geval bij de toekenning van het sociaal tarief voor gas en elektriciteit (het zogenaamde SOCTAR-project van de FOD Economie in samenwerking met de energieleveranciers).

Deze stromen of diensten die 'à la carte' werden ontwikkeld zijn al te vaak gebaseerd op toekenningscriteria die eenzijdig door de toekenningsinstanties werden vastgelegd, met als gevolg:

• een groot aantal bewerkingen
• grote volumes
• gebruik van verschillende gegevenssets (statuten, inkomsten, gezinssamenstelling, ...)
• raadpleging van talrijke bronnen
• gebrek aan standaardisering

Uiteindelijk bereiken de maatregelen hun doel en/of hun doelgroep niet altijd of moeilijk. Vanuit deze vaststelling wordt er gepleit voor een rationalisering van de uitwisselingen en voor het creëren van de best mogelijke voorwaarden opdat alle betrokken actoren de doelstellingen zouden kunnen bereiken die door de Regering werden vastgelegd.
In het Regeerakkoord gaat de voorkeur uit naar de automatisering van de toekenning van de sociale rechten zodra dit mogelijk is. Om dit te kunnen realiseren moet aan de instanties die aanvullende rechten toekennen een beveiligde, snelle en betrouwbare raadpleging van de gegevens die nodig zijn voor een correcte vaststelling van deze rechten worden aangeboden.

Daartoe werd de KSZ gemandateerd om:

• een uitwisselingsarchitectuur te implementeren die aan een zo groot mogelijk aantal aanvragen kan voldoen
• de ontwikkelingen te beperken, zowel bij de gegevensleveranciers (de authentieke bronnen) als bij de gegevensaanvragers (de instanties die aanvullende rechten toekennen)
• op juridisch vlak in te staan voor de standaardisering van de statuten die gebruikt worden voor de toekenning van aanvullende rechten

Gebruik

Stand van zaken op functioneel vlak

De uitwisselingsarchitectuur is gebaseerd op het volgende model:

• prioriteit wordt verleend aan de (synchrone of asynchrone) raadpleging van de authentieke bronnen
• gebruik van gestructureerde informatie met betrekking tot de potentiële rechthebbenden van voordelen:
  • meest gevraagde sociale statuten
  • leeftijd van een persoon
  • postcode van zijn woonplaats
  • gezinssamenstelling (zoals thans meegedeeld door de gemeenten)

De gestructureerde informatie wordt bewaard in een buffer-databank (Buffer-DB):

• enkel sociale statuten en gegevens die noodzakelijk zijn voor de toekenning van rechten
• enkel basisgegevens
• trimestriële of maandelijkse update
• zonder archivering van de gegevens die bij de updates worden vervangen

De Buffer-DB bevat reeds de nuttige sociale statuten, die vastgelegd werden in overleg met de authentieke bronnen: NIC, FPD, POD MI, DGPH, VSB, Opgroeien Regie (Kind en Gezin), IRISCARE en OAW.

De database wordt gebruikt voor:

• de automatische toepassing van het sociaal tarief voor de levering van aardgas en elektriciteit aan bepaalde categorieën van klanten (FOD Economie)
• de verwerking van de aanvullende rechten in de drinkwatersector in Vlaanderen (AquaFlanders, VMM)
• de verwerking van voordelen op gemeentelijke niveau

Andere use cases zijn in voorbereiding.

Stand van zaken op juridisch vlak

Naast de toegang tot de gegevens dient er voor dit project ook op juridisch vlak een en ander te gebeuren:

• de definitie van coherente en afgebakende doelgroepen
• de rationalisering en harmonisering van de concepten die gebruikt worden bij de toekenning van de rechten
• de vereenvoudiging van de wetgeving waarin de toekenningsvoorwaarden van de aanvullende rechten worden vastgesteld

De bedoeling is om te komen tot gestandaardiseerde sociale statuten, hetgeen een dubbel voordeel oplevert:

• het wordt voor de toekennende instanties eenvoudiger om de informatie te verzamelen op basis waarvan ze aan zoveel mogelijk rechthebbenden hun voordelen automatisch kunnen toekennen
• de toekenningsvoorwaarden van de voordelen zijn transparant voor de burgers

De definitie van de gestandaardiseerde statuten liet toe om voor elk statuut een fiche op te stellen.

Het juridische kader van het project wordt ook afgebakend.
De KSZ heeft het artikel 11bis, § 2 van de KSZ-wet gewijsigd, waardoor een wettelijke basis gecreëerd wordt voor de ontwikkeling van de buffer-DB waarin, na beraadslaging van het Informatieveiligheidscomité, de ingezamelde noodzakelijke sociale persoonsgegevens worden geregistreerd en vervolgens meegedeeld aan de toekennende instanties.

Ten slotte maakt het project GSS ook het voorwerp uit van een beraadslaging van het Informatieveiligheidscomité, waardoor de finaliteits- en proportionaliteitsprincipes gewaarborgd zijn:

• de toegang tot de gegevens die in het kader van het GSS-project worden ingezameld, wordt enkel verleend voor het toekennen van afgeleide rechten voor zover er een wettelijke basis bestaat die de noodzakelijke gegevens duidelijk afbakent
• de machtigingsaanvraag moet specifiek zijn (bijvoorbeeld: in de machtiging moet een uitdrukkelijke verwijzing worden opgenomen naar de applicaties die de bufferdatabase mogen gebruiken)
• één enkele gesprekspartner bij de KSZ die instaat voor de exploitatie van de gegevens en die ervoor zorgt dat de gebruikscontext wordt vastgelegd in samenspraak met de authentieke bronnen met als doel de coherentie en de naleving van de privacy te garanderen
• aan de klant worden enkel de gegevens meegedeeld die hij strikt nodig heeft (bv. wanneer dit mogelijk is, moet het antwoord zijn "heeft recht JA/NEE op dat voordeel + geldigheidsdatum")

Technische documentatie

Dankzij de dienst SSH_Final_Customer_Processing  kunnen de gegevens uit de buffer-databank worden ontsloten

Voorwaarde - beraadslaging

Voor de toegang tot de gegevens is een beraadslaging van het Informatieveiligheidscomité vereist.

Referentieberaadslagingen

nr 16/008